algemeen
nip
       

NIEUWSBRIEF ARBEIDS- & ORGANISATIEPSYCHOLOGIE
Jaargang 11 - nr. 4 - september 2013


Ik kom terug van vakantie en neem mee...

Mariska Prevaes
De vakantietijd is dé tijd om te ontspannen en om onze batterij op te laden. Hoe kunnen we de opgeladen batterij zo goed mogelijk benutten als we eenmaal weer thuis zijn?

Vakantie geeft ruimte voor ervaringen als ontspanning, genieten en reflectie. Het lijkt alsof deze ervaringen net als de vakantiefoto’s in het fotoboek terechtkomen. Mensen gaan snel over tot de orde van de dag. Soms met de verzuchting dat het jammer is dat het vakantiegevoel zo snel voorbij gaat. Voor we het in de gaten hebben, zitten we weer volop in de stress van alledag. En loopt de opgeladen batterij waarschijnlijk weer langzaam leeg. We kunnen echter meer doen met vakantie-ervaringen en daardoor langer genieten van de opgeladen batterij. We kunnen onze positieve vakantie-ervaringen bijvoorbeeld inzetten voor het vergroten van ons psychologisch kapitaal.

Psychologisch kapitaal is een belangrijke factor bij prestaties en welbevinden van medewerkers en is een begrip dat voortkomt uit de positieve psychologie. Psychologisch kapitaal wordt omschreven als een positieve en ontwikkelbare psychologische toestand van een individu, die hoog scoort op vier kenmerken: vertrouwen in eigen kunnen (ik kan het), optimisme (ik vertrouw op een goede afloop), hoop (ik weet wat ik wil bereiken en hoe ik dit kan doen) en veerkracht (ik kan met tegenslag omgaan) (Luthans et al., 2006). Hoe kunnen vakantie-ervaringen bijdragen aan vergroting van het persoonlijk kapitaal? Dat kan op verschillende manieren.

Iemand die in de vakantie ‘ontspanning’ en ‘genieten’ heeft ervaren, kan dit gevoel van 'succes' herhalen. De succeservaring in de vakantie is een bewijs van kunnen: iemand weet dat hij kan ontspannen en genieten, ook al is hij zich hier niet altijd van bewust. In situaties van tegenslag na thuiskomst kan hij deze recente succeservaring gebruiken als inspiratiebron om weer terug te keren naar de gewenste situatie. Daarbij kan hij de succeservaring analyseren om erachter te komen welke kwaliteiten, uitdagingen en hulpbronnen hij heeft gebruikt in zijn succesvolle aanpak. En kan hij deze aanpak nogmaals inzetten in een nieuwe situatie. Zo neemt het vertrouwen in eigen kunnen toe.

Het verschil tussen stress (op het werk) en ontspanning (op vakantie) wordt beter voelbaar en maakt ontspanning daardoor beter te bewaken. Veel mensen met stress vinden het lastig te benoemen hoe ‘ontspannen zijn’ voelt. De subtiele verschillen die als waarschuwingssignaal kunnen fungeren bij oplopende stress worden vaak niet opgemerkt, waardoor pas bij grote(re) stressklachten actie wordt ondernomen. Als iemand kenmerken van ontspanning beter kan herkennen, kan hij ook beter zijn balans bewaken. De eerste stresssignalen worden sneller herkend, waardoor iemand zichzelf sneller en eenvoudiger kan bijsturen. Meer grip op de eigen situatie bevordert het gevoel van vertrouwen in eigen kunnen en optimisme.

Positieve vakantie-ervaringen dragen bij aan intrinsieke motivatie om gedrag te veranderen. Veranderen is niet eenvoudig, ook niet bij stress. Naast diverse factoren buiten de persoon gelegen, zijn er persoonlijke factoren die stress in stand houden. Stress kan voordelen hebben als ‘adrenaline geeft een kick’, ‘drukke mensen lijken belangrijk’ en ‘drukke mensen hebben minder tijd voor het huishouden’. Het ervaren van voordelen van ‘ontspannen zijn’ en ‘genieten’ kan iemand intrinsiek motiveren om de verleiding (of valkuil) van stress te weerstaan en zich te richten op wat hij graag wil (hoop), zoals ‘ontspannen’ en ‘genieten’.

Een goed voornemen is makkelijker te behalen vanuit het startpunt van positieve ervaringen. Bij een goed voornemen in het nieuwe jaar is meer sprake van afrekenen met nare gewoontes. Bij goede voornemens na de vakantie is dat niet het geval: het gaat om behoud van het goede (en wie wil dat niet?). Het herhalen van een succes geeft een betere startpositie, wat bijdraagt aan het vertrouwen in eigen kunnen en een optimistische kijk op de afloop van het goede voornemen.

Net als bij goede voornemens in het nieuwe jaar is het uitvoeren van het voornemen het lastigste deel. Van belang hierbij is dat het doel op korte termijn succes oplevert. Voordat de vakantie vergeten is, kan iemand ervaren dat hij ook in het dagelijks leven kan ontspannen en genieten. Het doel is positief geformuleerd (passend bij de positieve psychologie) en geeft daarmee richting aan het gewenste resultaat (optimisme). ‘Ik wil vrijdagavond genoeg energie hebben om iets leuks te doen met mijn partner' geeft een positieve, gewenste situatie aan. Bij een negatief doel (ik wil niet meer elke vrijdagavond moe op de bank in slaap vallen) is dat niet het geval. De SMART-methode is een bruikbare methode om een doel zo op te bouwen dat het haalbaar is.

Ik wens u een goed voornemen na de vakantie!

Bron: Luthans, F, Avey, J, Avolio, B. Norman, S. & Combs, G. (2006). Psychological capital development: toward a micro-intervention. Journal of Organizational Behavior, 27, 387-393.

 

Arbeid- en gezondheidspsycholoog Mariska Prevaes, registerpsycholoog NIP/ Arbeid & Organisatie, eigenaar Prevaes Coaching & Training. Zij schreef samen met Ana Bloemraad het boek Met Stress in Balans (2011).

Reageren? Mail naar A&O-items.