NIEUWSBRIEF ARBEIDS- & ORGANISATIEPSYCHOLOGIE
Jaargang 9 - nr. 5 - november 2011

Over Wegingen en Dilemma's

Sandra Rethmeier





Als je de krant openslaat, vliegen de dilemma’s je om je oren. Met stomheid geslagen en stijgende verbazing probeer ik te begrijpen welke mindset overheerst in politieke discussies rond kwesties als 'Uitzetting Mauro' en 'Steun aan Griekenland'. Elk dilemma vraagt om weging van argumenten, gevoelens en belangen dacht ik altijd. Maar daarvan zie ik niets terug.

Neem Mauro, een 18-jarige Angolese jongen die vanaf zijn 9e in Nederland woont bij pleegouders en die nu ons land zou moeten verlaten. Commotie in Kabinet, Tweede Kamer en ook binnen het CDA. Er is letterlijk maar één hard argument dat pleit vóór uitzetting, namelijk dat het zou passen binnen het (omstreden) overheidsbeleid. Alle andere feiten, gevoelens, en menselijke waarden pleiten ertegen. De discussie is een waanzinnige vertoning waarin mensen hun tijd, energie en emotie aan het vermorsen zijn. Waarom in hemelsnaam?

In de kwestie rond de steun aan Griekenland vindt een dergelijke onnavolgbare discussie plaats. Er moet miljardensteun komen, maar onder de voorwaarde dat het wordt terugbetaald. ‘No way’  natuurlijk, dat snapt iedereen. Desondanks blijft Rutte vastberaden en zonder blikken of blozen de ingeslagen koers verdedigen. Ik vraag me dan af wat hem bezielt.

Twee dilemma’s van verschillende orde en niveau. Maar beide met enorme impact op samenleving en individu, en onderwerp van heftige politieke discussie. In beide gevallen is er sprake van een patstelling en loopt het gesprek compleet vast. De koppen van de gesprekspartners spreken boekdelen: 'Ik ben niet van plan mijn mening te wijzigen.' Samengeperste lippen en ogen van graniet.

Nou kan ik wel begrijpen dat je je eigen principes overeind wilt houden. Je staat tenslotte ergens voor en dat wil je ook in moeilijke tijden uitdragen. Wat ik niet snap is dat je je zo hermetisch afsluit van andere visies of gedachten. Juist in een tijd met complexe vraagstukken en een diversiteit aan opvattingen hoe daarmee om te gaan.

In mijn werk gebruik ik al jaren een eenvoudig model genaamd 'de markt van communicatie'.  Het beschrijft vier soorten 'boodschappen' die je met elkaar kunt uitwisselen: feiten, ideeën, meningen, belangen. Aan dit rijtje voeg ik zelf het aspect 'gevoel' toe, omdat ik dat als een omissie ervaar. In een gewoon gesprek worden vaak verschillende boodschappen gebruikt, dwars door elkaar. In specifieke sessies wordt soms een fase ingelast waarin alleen ideeën (brainstorm) of feiten (analyse) worden benoemd. Zo’n fase wordt afgesloten met een vorm van evaluatie en met afspraken over verdere uitwerking. Het model laat zien wat er gebeurt als gesprekspartners blijven steken in het uitwisselen van dezelfde soort boodschap.

Het model maakt heel snel duidelijk wat er gebeurt in politieke discussies. Er worden standpunten ingenomen en tegenover elkaar gezet, als ware het voer voor conflict. Daarmee is de toon gezet. Af en toe wordt er een idee de lucht ingeblazen, onmiddellijk getackeld door een ander idee, dat leidt tot weer het volgende idee… en dan gaan we weer terug naar de standpunten.

Het stikt natuurlijk van de belangen, maar die blijven onder tafel. Dus ruilen en echt uitwisselen, ho maar, daar beginnen we niet aan. Het gevoel spat van de buis, maar het is wel een eenzijdig gevoel. Het handelt namelijk alleen maar over de irritatie en/of woede die de ene partner voelt jegens de andere. Het gaat niet over de pijn in je maag als je zo’n jochie het land uitstuurt of over de angst in je hart als je naar Europa en de euro kijkt.

In die situatie geldt het recht van degene met de grootste bek en/of degene die in staat is in al het geweld één feit naar voren te brengen. Bijvoorbeeld het overheidsbeleid, of de visie van Brussel.

Wat gaan we daarmee doen? Wie gaat daar wat mee doen? Wat moet er gebeuren zodat wij als burger of psycholoog niet langer lijdzaam toezien? En hoe kunnen wij dan in actie komen om deze negatieve communicatiespiraal te doorbreken?

Ergens moet er iemand met gezag en integriteit op de deur van de bestuurders kloppen. Binnenkomen met een boodschap die de dames en heren raakt. En vervolgens met instemming van minstens 80% van de doelgroep aan de slag, op weg naar een nieuwe manier van communiceren. Waarin dilemma’s niet uit de weg worden gegaan, maar waarin weging van feiten, standpunten, ideeën, belangen en gevoelens plaatsvindt.

Hier kom ik weer op mijn stokpaardje terecht. Ik ben van mening dat vanuit de psychologie veel kennis en ervaring kunnen worden gebruikt om dit soort processen in te zetten en te begeleiden. En ik hoop ook van harte dat het gaat gebeuren.

Sandra Rethmeier, A&O-psycholoog en eigenaar van Spiral Consult.
.
Reageren? Mail naar A&O-items.