De bijdrage van een gezonde geest aan een gezond lichaam

Mariska Prevaes Onlangs is het Nationaal Programma Preventie 2014 - 2016 gestart om de gezondheid in Nederland te bevorderen of op peil te houden. De nadruk ligt op leefstijl en fysieke gezondheid. Welke bijdragen kunnen psychologen leveren aan dit programma?

Het Nationaal Programma Preventie (NPP) heeft zes speerpunten: diabetes, (ernstig) overgewicht, roken, drinken, depressie en bewegen. ‘Werk’ is een van de drie domeinen waarin het programma actief is. Binnen dit domein is er aandacht voor onder andere veilige werkomgeving, gezonde werkmethoden, psychosociale problemen op het werk en duurzame inzetbaarheid. Een aantal aandachtspunten ligt op het terrein van psychische gezondheid op het werk. De vraag is nu wat de rol van de A&G/A&O-psycholoog kan zijn binnen het gebied fysieke gezondheid op het werk.

Psycholoog en onderzoeker Anita Jansen benadrukte op de jubileumconferentie van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) de rol van psychologen bij fysieke problemen, in dit geval eetproblemen. ‘Obesitas is een gedragsprobleem en dus bij uitstek terrein voor psychologen.’ Vanuit zijn expertise kan de psycholoog dus fysieke gezondheid bevorderen. Deze expertise kan de A&O/A&G psycholoog ook gebruiken om fysieke gezondheidsproblemen op het werk, zoals overgewicht, aan te pakken. Vermindering van (ernstig) overgewicht van werknemers is van belang, omdat het naast fysieke klachten en beperkingen ook kan leiden tot vermindering van productiviteit en hoger risico op verzuim.

De A&O/A&G-psycholoog kan zowel op organisatieniveau als op individueel niveau een rol spelen binnen het gebied fysieke gezondheid op het werk. De rol van de psycholoog begint al op het moment dat een organisatie zich afvraagt of hij wel (extra) moet investeren in gezondheid van medewerkers. De psycholoog kan eventueel bijdragen aan het motiveren van organisaties om te investeren. Verder kunnen psychologen bijdragen aan het opzetten van beleid en uiteindelijk aan het uitvoeren van interventies.

Motiveren van organisaties
Niet iedere organisatie ziet het belang van investeren in de fysieke gezondheid van zijn werknemers. En heeft dan vragen als: waarom is het voor mijn organisatie van belang om (extra) te investeren in fysieke gezondheid van medewerkers? Of: wat is het rendement van investeringen in fysieke gezondheid (op korte termijn)? De psycholoog kan vanuit de invalshoek van A&O/A&G-psychologie het belang van investeren in (fysieke) gezondheid onderbouwen.

Opzetten van beleid
Ook een organisatie die het belang inziet van (extra) investeren in fysieke gezondheid van medewerkers heeft vragen. Hoe zetten we als organisatie gezondheidsbeleid op? Wat zijn risicogroepen in onze organisatie? Hoe zorgen we als organisatie voor een positief en gezond werkklimaat waar medewerkers en leiding elkaar met respect behandelen? Welke interventies leveren het meeste rendement op?

Managers van medewerkers met gezondheidsproblemen hebben op uitvoerend niveau vaak ook een aantal vragen, zoals bijvoorbeeld: Hoe maak ik als leidinggevende een onderwerp als ‘overgewicht’ bespreekbaar met mijn medewerker? Hoe overtuig ik een teamlid om meer te gaan bewegen? Waar ligt de grens tussen werk en privé?

De A&O/A&G-psycholoog kan hier bijvoorbeeld fungeren als een deskundige gesprekspartner, adviseur, beleidsmaker, onderzoeker of trainer.

Uitvoeren van interventies
Bij het uitvoeren van interventies zijn drie belangrijke doelen te onderscheiden:

• Vermindering van gezondheidsproblemen
  Ook werknemers met overgewicht weten dat ze minder moeten eten. Toch lukken diëten en goede voornemens om te sporten vaak niet. De psycholoog kan van toegevoegde waarde zijn door bijvoorbeeld te onderzoeken welke factoren een rol spelen in het eetpatroon van de werknemer en hoe hij de werknemer kan motiveren tot gedragsverandering. Natuurlijk is het weren van de kroket uit de kantine ook van belang. Interventies kunnen op zichzelf staan of een aanvulling zijn op een bestaande aanpak, zoals die van een diëtist in geval van overgewicht.
• Preventie van gezondheidsproblemen
  Door vroegtijdig signaleren van (psychologische) risicofactoren zijn interventies in een eerder stadium mogelijk en kan (verergering van) gezondheidsproblemen worden voorkomen. Stress speelt bijvoorbeeld een rol bij overgewicht, al is het niet duidelijk of veel eten leidt tot stress of andersom. Verminderen van stressfactoren kan in het geval van (toenemend) overgewicht of risico op overgewicht preventief werken. Een fysiek probleem kan weer leiden tot nieuwe problemen. Werknemers met overgewicht lopen bijvoorbeeld een groter risico om gediscrimineerd of gepest te worden, wat dan weer psychische gevolgen kan hebben. Ook dit is een aandachtsgebied voor psychologen.
• Amplitie
  Amplitie gaat over de weg van gezond naar beter. Alle werknemers profiteren van interventies voor amplitie. Dus ook werknemers die gezond zijn en goed functioneren. Hierbij hoort het versterken van het psychologisch kapitaal van medewerkers, behoud en bevorderen van vitaliteit en duurzame inzetbaarheid. Duurzame inzetbaarheid is in het NPP al genoemd als interventie.

De titel van het NPP is Alles is gezondheid. Voor mij houdt dit in dat psychische en fysieke gezondheid onlosmakelijk aan elkaar zijn verbonden en we als A&O/A&G-psychologen een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan: een gezonde geest en een gezond lichaam.

Arbeid- en gezondheidspsycholoog Mariska Prevaes, Registerpsycholoog NIP/ Arbeid & Organisatie, eigenaar Prevaes Coaching & Training.

Reageren? Mail naar A&O-items.