NIEUWSBRIEF ARBEIDS- & ORGANISATIEPSYCHOLOGIE
Jaargang 10 - nr. 1 - februari 2012

De psychologie van coaching (1)

Sandra Rethmeier

Coaching: kunst of kunde?

Stelling: Coaching is een trendy en commerciële term bedacht voor iedereen die niet echt een beroep heeft. Geen kunst, geen kunde

‘Google’ en vindt een rijkdom aan hits over coaching en coaches. Met beloftes en profielen variërend van ‘spiritueel zingevend’ tot ‘zakelijk rationeel’, van ‘organisatie-effectief’ tot ‘praktisch persoonlijk’. In modejasjes gestoken die er niet om liegen: verbale sessies, wandelen in de duinen, knuffelen met varkens (die schijnen erg sensitief te zijn) of samen met spiegelende paarden. Elk probleem lijkt zich te lenen voor een vorm van coaching. Iedereen zou coach kunnen worden mits de juiste opleiding wordt gevolgd.

Een markt dus waarin de aanbieders zich verdringen. Waar je ook specialties treft als Cruyff, Nordholt en andere beroemdheden. En via tv-programma’s als ‘The Voice of Holland’ kun je tegenwoordig ook al aan een eigen coach komen. Wat doen die lui allemaal? Wat is dat toch dat iedereen coacht?

Het woord coach is van oorsprong Frans, rond 1500 geïntroduceerd in het Engels. Een coach is een rijtuig of koets om mensen te vervoeren. Het besturen van een koets noemde men coaching. De oorspronkelijke betekenis van het werkwoord to coach is: het vervoeren van een gewaardeerd of waardevol persoon van waar hij is naar waar hij wil zijn…..

Coaching is in de basis niets meer of minder dan het begeleiden van een ontwikkelingsproces van een ander. Het gaat om een persoonlijk proces, gericht op bewustzijn, handelen en gedrag. Ik gebruik daarvoor graag de term ‘procesbegeleiding’, omdat ik daarmee de essentie van mijn vak raak.

Wat is er voor nodig om dat te kunnen doen? Een sportcoach zal misschien zeggen ‘kennis van mijn sport’. Een zangcoach vindt vast dat er zangtechnische kwaliteiten nodig zijn en een stevige positie in de muziekwereld. En een carrièrecoach gaat wellicht voor netwerken of kennis van de arbeidsmarkt. Maar doet dat er in de kern echt toe, of gaat het om iets anders?

De grootste gemene deler van coaches is volgens mij dat zij zich inleven in het proces van de ander. Ze luisteren naar de ander en gebruiken al hun zintuigen voor optimale observatie en waarneming, gericht op de best mogelijke ontwikkeling van de ander. Ze geven feedback, ze reflecteren op hun eigen proces, en zijn in staat om de ander te inspireren en motiveren. Procesbegeleiding dus.

In mijn opinie is het dan ook een misvatting dat je voor coaching vooral inhoudelijke expertise nodig hebt. Die zangcoach moet natuurlijk wel over de noodzakelijke kennis beschikken. En ook erg handig als een managementcoach uit ervaring weet waar een manager voor komt te staan. Maar de essentie ligt erin dat de coach mee kan schakelen, dat hij vanuit het perspectief van de ander naar diens ontwikkeling kijkt om van daaruit het proces verder te sturen.

Nog een misvatting is dat specifieke modellen of methoden zomaar bepalend zijn voor het resultaat van de coaching. Zoals opleidingen en veel gecertificeerde coaches je willen laten geloven. Natuurlijk is gereedschap belangrijk, maar er zijn vele wegen die naar Rome leiden. Belangrijker is dat een coach in staat is verschillende tools te hanteren, dat hij vanuit kennis en intuïtie weet wat het proces op enig moment vereist. Het gaat om invoelen en aanvoelen welke ‘psychologische’ interventies nodig zijn op het gebied van motiveren, stimuleren en confronteren. Een coach is gericht op mensen, hun welzijn en verlangen. En modellen bieden hooguit een ondersteunend denkkader voor dat proces.

Ik ben blij dat er zoveel aandacht is voor coaching, omdat het een geweldige bijdrage kan leveren aan persoonlijke ontwikkeling van managers en professionals. Ik vind echter dat in de publiciteit de focus veel te sterk ligt op de ‘technische’ kanten van het vak. Makkelijker te verwoorden dat zeker. Maar daarmee word je wel op het verkeerde been gezet wat betreft de mogelijkheden en impact van coaching.

Mijn aanvangsstelling behoeft natuurlijk enige nuancering.
Coaching is helemaal niet trendy, maar een ander woord voor ‘procesbegeleiding’. Het begrip stamt al uit de oertijd en ook procesbegeleiding is van alle tijden. Niets nieuws onder de zon. Commercieel? Jazeker, in de zin dat mensen er hun geld mee kunnen verdienen. Maar gezien de focus die steeds op de ander is gericht, niet per definitie bedrijfsmatig commercieel. En jawel, een echt beroep voor een bijzondere groep mensen. Een beroep dat naast kennis vooral ook eisen stelt aan ontwikkeling en persoonlijkheid van de coach. Kunde én kunst dus. De volgende A&O-items ga ik daar verder op in.

Sandra Rethmeier, A&O-psycholoog en eigenaar van Spiral Consult.
.
Reageren? Mail naar A&O-items.