NIEUWSBRIEF ARBEIDS- & ORGANISATIEPSYCHOLOGIE
Jaargang 6 - nr. 1 - februari 2008

Functioneel nietsdoen

Peter Ambagtsheer
‘Britten verlummelen een kwart van hun werktijd; werknemers verlummelen 80 procent van cursustijd; een nog veel grotere groep verliest per dag twee tot drie uur; werknemers verlummelen een halve dag per week.’ Zoek op ‘verlummelen’ en je komt erachter dat de Nederlander lang niet zo ijverig is als hij zich tijdens zijn sollicitatiegesprek en assessment voordoet.

‘Stelen van de baas z’n tijd.’ Afgezien van een sector waar de onzedelijke activiteiten doorgaans betaald plaatsvinden, zal menig werkgever zich beraden hoe die tijd van zijn medewerkers terug te krijgen. Daarin zijn werkgevers best creatief te noemen, met middelen zoals de prikklok, cameratoezicht, inlogbewaking op de pc tot en met appèlmomenten.

Economisch gezien lijkt het wel hout te snijden, deze bewaking en verdediging van de baas z’n tijd. Procenten productiviteitstoename zouden het gevolg zijn. De 'bewaking' als repressieve maatregel daarentegen is natuurlijk een groteske ontkenning van de arbeidsmotivatie en -satisfactiemodellen. Maar die veronderstel ik bekend, eigenlijk wil ik de vinger op een ander, vergeten argument leggen.

Heel hard werken kost energie. In Nederland zijn we in toenemende mate kenniswerkers geworden. We moeten dus steeds meer heel hard denken om ons werk goed te blijven doen. Echter, de 'creaties van de geest' die het resultaat zijn, raken onze klanten steeds persoonlijker. Misvattingen leiden sneller tot conflicten op het gevoelsvlak. Mensen die moe zijn, worden gevoeliger, en des te prikkelbaarder. Dus vatbaarder om zich bij een conflict aangesproken te voelen.

De remedie tegen dit proces is natuurlijk om eens lekker te gaan lummelen. Op zich is daar niets mis mee. Nadenken, achterover leunen, loslaten, afstand nemen, herijken, hoofdlijnen vinden, creatieve vonken laten overspringen - het lijkt wel 'niets doen' - dat is het ook. En dat is ook het doel ervan: even ontspannen om dan weer extra goed door te gaan. Zoals je even diep ademhaalt voor een inspanning en daarna weer even mag uithijgen.

Kijk, daar stonden de economen met de stopwatch niet bij stil. De stopwatch meet niet de werkzaamheden in het hoofd, alleen maar de gevolgen ervan.

Natuurlijk werd al gauw vanuit RSI-onderzoek het fenomeen ‘nuttige’ pauze uitgevonden - nuttig om RSI te voorkomen. Omwille van de acceptatie noemden ze het ‘micro’pauze, zodat ook de productiviteitsbewaking zijn micro-oogje kon dichtknijpen. Totdat wetenschappers het bestaan van RSI in twijfel trokken. Exit micropauze. Trouwens, wel eens met dat anti-RSI-programma Workpace gewerkt? Zwaar gestresst raak je daarvan. Ik heb het gauw weer uit gezet.

Kortom, lummelen is goed. Het verhoogt je intellectuele productiviteit. Productiviteit zoals je die als resultaat per werkweek zou moeten meten en niet als inspanning per seconde. En dat komt ook overeen met de aanpak van sommige onderzoeken, als je verder leest dan alleen de titel. Kijk wat beter naar de zogenaamde onderzoeken: het RESULTAAT van de dag is te gering en dat wordt dan aan verlummelen toegeschreven. Mijn eerste reactie zou toch zijn om een arbeidssatisfactiemodel erbij te leggen en daarlangs oorzaken op te sporen.

Misschien ook wel een beetje Maslow. Je kunt pas kenniswerker zijn wanneer je bent uitgeslapen. De meerderheid van de kenniswerkers neemt zijn gedachten mee naar huis en ongewild, ja onontkoombaar denken ze thuis door. Slapen er slecht van. Strikt genomen is er sprake van onbetaald doorwerken ... eigenlijk best ongezond. Uitrusten is veel beter.

Ik ben dan ook voorstander van de fiscale aftrekbaarheid van een vakantievergoeding, vooral voor kenniswerkers, die iconen van onze welvaart. Eigenlijk is nietsdoen voor hen functioneel; in feite, gewoon doorwerken dus. Afgezien dan van die onzedelijke activiteiten. Maar wie daar echt veel tijd in steekt, kan misschien beter in een andere sector gaan werken (en misschien wel meer verdienen ook). Het bed is dan ook nog van de zaak.

Peter Ambagtsheer heeft een A&O-adviespraktijk Mentaspex te Apeldoorn.

Reageren? Mail naar A&O-items.