Meer-Meer-Meer

Huibrecht Boluijt Meer dan de helft van het aantal arbeidsongeschikten werkt niet vanwege psychische problematiek. Van de groep twintigers zitten zelfs al meer dan 100.000 mensen thuis met klachten van depressieve aard. Hun mentale draagkracht is gezwicht onder de draaglast van het alledaagse bestaan.

Ontwikkeling

We gaan veel te snel. We leiden een bestaan waarin steeds meer dingen moeten en ontwikkeling (vooruitgang en succes) wordt verheven tot noodzaak in plaats van zegen. Mensen zijn van nature  ingesteld op ontwikkeling. Op zich niet slecht. En of het goed is, is niet de vraag, want de aangeboren drang tot ontwikkeling is an sich een gegeven. Daarentegen valt over de uitkomsten ervan genoeg aan waardeoordelen uit te spreken.

Ten onrechte wordt ontwikkeling vaak als voorwaarde gezien voor welvaart en daarmee geluk. Hoe ontwikkeling en welvaart worden gewaardeerd is echter cultuurhistorisch bepaald. Zo zijn er samenlevingen waar volgens de maatstaven van de moderne wereld de ontwikkeling en welvaart nog niet zijn ingetreden, maar het levensgeluk groter is dan bijvoorbeeld in ons ‘rijke’ Westen. In onze overrationaliserende moderne wereld worden ‘doen’ en ‘verklaren’ (daad- en denkkracht) als voorwaarden voor ontwikkeling gezien. In andere delen van de wereld zijn stilte en rust (inkeer) de belangrijkste pijlers.

Meer-meer-meer

Wat gebeurt er als de ontwikkeling te nadrukkelijk een doel op zich wordt? En wanneer het geen impliciet fenomeen meer mag zijn maar een obsessief houvast wordt om intrinsieke  angsten (achterop te raken of verlies te lijden) te beteugelen? Wanneer er uitsluitend geïnvesteerd wordt in ontwikkeling (dus ook van werknemers) in het licht van de meer-meer-meer-behoefte?

In organisaties
Zie de uitwassen in organisaties. Het proces (lees: de weg naar winst) leidt de keuzes en op individueel niveau heeft investeren als enige doel deze winst te maximaliseren. Met het individu als instrument. Bij voorkeur wordt men omgevormd tot generalist (lees: robot). Maar gelukkig is de menselijke natuur weerbarstig. Want wanneer die investering ingaat tegen de emotionele behoefte van het ‘ik’ om gekend te zijn, stokt die ontwikkeling. Het mentale systeem slaat alarm.

In onderwijs
In het onderwijs moeten kinderen breed en hoog opgeleid worden. We noemen kinderen al snel hoogbegaafd en zijn bang ze te ondervragen, want dat zou dan hun ontwikkeling in de weg kunnen staan. Wie verzint dat? Wie heeft dat kunnen aantonen? We jagen ze over de kling omdat we denken dat ze meer kennis nodig hebben, ‘want anders vervelen ze zich en worden ze lastig’. Wie weet getuigt die onrust wel van een natuurlijke behoefte aan ontwikkeling anders dan de rationele, zoals bijvoorbeeld de sociale en emotionele ontwikkeling. Want ontwikkelen betekent niet dat er (kennis) bij moet, maar dat wat er al zit moet aangeboord worden, het ‘zelf in aanleg’ moet ontwikkeld worden.

Overbewust
Zowel in het onderwijs als in het ‘grote mensen (arbeids)leven’ wordt het ontwikkelen steeds meer geforceerd als een must van rationele aard in plaats van iets dat mag gebeuren. Iets dat zowel middel als uitkomst kan zijn. En waar dan de rationele vermogens worden overvraagd, gaat men aan de emotionele kracht van mensen voorbij. In dit tijdsgewricht zijn we ons overbewust geworden. Van daaruit groeit de overtuiging dat alles maakbaar is en met ons verstand te ontwikkelen valt. En hoe eerder de dingen af zijn en hoe hoger we kunnen reiken hoe beter we ons voelen. Zie daar de oorzaak van het rennen en vliegen om ons heen met de overbelasting van alle mentale systemen tot gevolg.

Maar als we ons dus massaal overvragen (en ondanks dat niemand daar nog over twijfelt lijkt ook niemand in staat om uit die rijdende trein te stappen) en als we ontwikkeling niet eenzijdig moeten willen dirigeren, wat is ontwikkeling dan waard en hoe moeten we ermee omgaan? Als we er al iets mee moeten?

Rust

Mijns inziens is ontwikkeling (dus ook de persoonlijke- en de organisatieontwikkeling) een aangelegenheid van het hart. Wanneer een persoon niet naar het innerlijk kan kijken en een  organisatie niet naar het hart, de inspiratie en de passie van z’n medewerkers dan wordt de ontwikkeling gestopt en raakt de organisatie zielloos. Ontwikkeling behoeft daarom rust, ontwikkeling is rust.  Het is daarom van belang dat er ruimte in de persoon of organisatie bestaat, ruimte tot contemplatie. Be-zinnen en be-grijpen vragen om tijd. De kennis moet deze ruimte vinden. En die is er niet in een oververhit systeem.

Antwoorden die men krijgt op voorgaande vragen bieden u als deskundige een werkelijke kijk op de gerichtheid van de organisatie, dan wel het contact met de innerlijke dynamiek door de persoon zelf. Hierop kan dan worden ingegrepen. U kunt daarbij de betrokken persoon of organisatie overtuigen van het gegeven dat sereniteit, arbeidssatisfactie en productiviteit absoluut onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. En dat het verstevigen van deze triade niet afdoende gebeurt middels slechts de bekende ‘dagjes op de hei’, waarmee een organisatie deze ‘noodzaak’ tot het investeren in Human Capital afkoopt.

Nee, men zal moeten investeren in de atmosfeer en de omgangscultuur binnen een bedrijf. In een duurzaam (arbeids)leven, waarin mensen voelen dat ze de rust en ruimte krijgen om te groeien tot zelfbewuste en (vak)bekwame mensen, waardoor ook de kans op financiële winst uiteindelijk wordt vergroot. Maar dan dus wel vanuit een ontwikkeling die start bij het eigen potentieel en in het eigen tempo.

Ergo: ontwikkelen vraagt tijd. In tal van oude wijsgerige geschriften staat het al geschreven: ‘In stilte en vertouwen ligt al uw kracht’.

Huibrecht Boluijt, Registerpsycholoog NIP/ Arbeid & Organisatie, Gezondheidspsycholoog en Sportpsycholoog bij Psychologenbureau Boluijt.

Reageren? Mail naar A&O-items.