NIEUWSBRIEF ARBEIDS- & ORGANISATIEPSYCHOLOGIE
Jaargang 14 - nr. 2 - april 2016

Psycholoog of knuffelhormoon!

Sandra Rethmeier Conflicten allemaal aan de kant, we hebben een spray voor iedere klant! De nieuwe panacee tegen conflicten, relatieproblemen en vervelende samenwerkingsissues zit in een flesje. Het heet Oxytocine, een knuffelhormoon dat de sfeer en samenwerking ten goede komt en het ziekteverzuim doet dalen. Is het einde van ons vak dan toch in zicht?

Wat is Oxytocine?
In 1909 werd het hormoon Oxytocine (Oxy) ontdekt door een Britse farmacoloog. In de jaren 70 werd duidelijk dat het ook een neurotransmitter is. Het wordt tijdens sociale interactie en seksuele activiteit vrijgemaakt uit de hypothalamus.  Actueel is het onderzoek door neurowetenschappers naar de relatie tussen Oxy en vertrouwen, en de positieve invloed daarvan op bedrijfsprestaties en daling van het verzuim. Paul Zak is één van die wetenschappers die zichzelf ook wel ‘neuro-econoom’ noemt. Volgens hem speelt Oxy ook een belangrijke rol bij leiderschap.

Je kunt het hormoon op twee manieren aanmaken. Massage, lichamelijke aanraking en ‘elkaar diep in de ogen kijken’ zijn methodes die onder meer door opleidings- en coachingsbedrijven worden gepraktiseerd. Een andere manier is een spray gebruiken met stoffen die de aanmaak van Oxy stimuleren. Online te bestellen! (fd.nl, 2 april 2016).

What's new?
Degenen die het toepassen zijn natuurlijk enthousiast over het resultaat. Degenen die het ondergaan (noodgedwongen) ook. Maar, wat is er nieuw aan? Volgens mij is het effect van ‘elkaar diep in de ogen kijken’ en massage al zo oud als de weg naar Rome. Sensitiviteitstrainingen zijn allemaal opgebouwd rond dit principe. En iedereen kent het weldadige gevoel van rust en ontspanning na een heerlijke massage. Echt niets nieuws dus, behalve de verklaring van het effect door Oxy.

Wel nieuw (voor mij) is het gebruik in sprays. Bij dat woord moet ik onmiddellijk denken aan luchtverfrissers. Het meest optimale effect is dat de ene vieze geur door de andere wordt vervangen. Stel je eens een onaardige manager voor, die door zijn psycholoog/coach besprenkeld wordt met Oxy. En die daarna juist ‘aardig’ gaat doen. Wat voor betekenis moeten we daar dan aan geven? Aardig doen is totaal iets anders dan aardig zijn. Je kunt je gezicht tot een glimlach vormen, maar een echte lach is wat anders. De incongruentie tussen het uiterlijk en het innerlijke gevoel wordt altijd feilloos opgepikt door de omgeving. Het kan niet waar zijn dat één stofje uit zijn context gerukt tot werkelijk existentiële veranderingen kan leiden.

De kwestie
Waarom nog moeilijke gesprekken als een spray wonderen doet? Ik maak de vergelijking met dikke mensen. Mooie programma’s op tv laten zien hoe extreme dikkerds met ondersteuning aan alle kanten in een jaar tijd extreem afvallen. Om daarna extreem snel weer op het oude hijggewicht uit te komen. Of kijk naar mensen met slaapproblemen. Via melatonine, temazepam en lorezepam naar de zolpidem en verder. In eerste instantie een prima resultaat. Maar het slaapprobleem keert vanzelf terug als de verslaving een feit is geworden.

Het gebruik van slaapmiddelen toont mijns inziens duidelijk aan dat het eigenlijk onzin is om mensen zoiets voor te schrijven. Het gaat om één stofje dat een specifiek proces in het natuurlijke systeem beïnvloedt. Bij het gebruik ervan wordt totaal voorbij gegaan aan de werkelijke gevolgen ervan voor het verdere systeem, de invloed op de hormoonhuishouding en het uiteindelijke (desastreuze) verslavende effect.

Opinie
Dat is dus ook mijn mening over het gebruik en het effect van Oxy. Of liever, het gebruik van methoden om de Oxy in je brein aan te jagen. Op het ‘moment suprême’ geeft het vast plezierige gevoelens. Collega’s zien even een andere kant van elkaar. Confrontaties blijven even rusten. De manager onthaast en laat zich achterover in de kussens zakken. Fantastische ervaring.

Maar dan gaan we terug naar de werkvloer. Of de spray is op. Wat dan? De oude jas is niet uitgedaan. Er is zelfs geen nieuwe knoop aangenaaid. De scheuren in het fundament zijn er als vanouds. Niks geen dialoog maar gewoon discussie en debat. Verborgen agenda’s zijn niet op tafel gekomen. Problemen in het functioneren, onderlinge allergieën en narcistisch leiderschap hebben niets ingeboet aan kracht. Die waren namelijk geen onderwerp van… juist, gesprek.

Persoonlijke en professionele ontwikkeling vraagt altijd om de inzet van een scala aan modellen, methodes en interventies. Door een betrokken en ervaren procesbegeleider. Het aanjagen van Oxy door middel van sensitiviteitstraining kan één van die interventies zijn. Maar nogmaals, niets nieuws behalve het quasiwetenschappelijke etiket ‘Oxy’ erop. Om over de spray maar te zwijgen.

Paul Zak noemt zichzelf neuro-econoom. Dat lijkt me een juiste benaming. Misschien moet ik ook maar psycho-econoom worden. Wellicht lucratief.
Was er nog de vraag of deze ontwikkeling ons vakgebied overbodig maakt. Overbodige vraag. Maar ik ga deze week wel even bij m’n klanten polsen of ze een spraytje willen proberen… .

Sandra Rethmeier, A&O-psycholoog en eigenaar van Spiral Consult.

Reageren? Mail naar A&O-items.