ALGORITMES en subjectieve oordelen (1)

Godfried Westen onderzoekt in een reeks artikelen de populariteit van algoritmes en de ontwikkeling en toepassing daarvan op het vakgebied van de A&O-psycholoog. In deze aprileditie het eerste artikel over Algoritmes en subjectieve oordelen.

In de wereld van beleggingen voert men zo af en toe ludieke experimenten uit om de geldigheid van voorspellingen van adviseurs te toetsen. Men laat dan bijvoorbeeld een aap bepalen welke aandelen gekocht moeten worden. Ook beleggingsexperts worden gevraagd de beste keus te maken uit dezelfde verzameling aandelen.

U kent waarschijnlijk de uitkomst van dergelijke experimenten: beleggingsexperts blijken het na verloop van tijd niet beter te doen, soms zelfs slechter dan de aap. Wat als we een dergelijk experiment zouden uitvoeren onder assessmentpsychologen?

Klinisch oordeel
We kennen de uitkomsten er van al. Kahneman wijdt er in zijn boek Ons feilbare denken (2013) een aantal hoofdstukken aan. Voorspellingen van psychologen die tot stand komen via een intuïtief en subjectief cognitief proces – ook wel bekend als het klinisch oordeel – zijn weinig betrouwbaar, laat staan valide. Het kan erger: trendwatchers en futurologen blijken er structureel naast te zitten. Het is moeilijk te begrijpen dat deze moderne zieners desondanks zo veel gehoor vinden.
In het land van de beleggers blijken algoritmes (zoals die van Flow traders en Black Rock) het wel beter te doen dan beleggingsadviseurs en apen. Ook op andere terreinen blijken mensen met algoritmes opmerkelijke resultaten te boeken. In het spel Football Manager worden prestaties en kenmerken van echte voetballers bijgehouden. Daarvoor worden meer dan 200 scouts ingezet. Spelers van dit spel moeten inschatten wie van de spelers een topper wordt. Het algoritme dat op basis van alle gegevens van voetballers voorspelt wie veelbelovend is, signaleert eerder een voetballer met talent dan talentscouts.

Algoritmes
Een algoritme (van het Arabische woord algawarizmiat: naar de naam van de Perzische wiskundige Al-Chwarizmi) is een eindige reeks instructies die vanuit een gegeven begintoestand naar een beoogd doel leidt. Algoritmes staan in beginsel los van computerprogramma's, al worden voor de uitvoering van algoritmes vaak computers gebruikt.
Psychologen weten al heel lang dat voorspellingen van de kans op succes in een functie gebaseerd op algoritmes meer valide zijn dan die welke gebaseerd zijn op het subjectieve oordeel van vakgenoten (wij maken voor onszelf als individu vaak een uitzondering, impliciet dan wel expliciet). Wetenschappelijk psychologisch onderzoek heeft de feilbaarheid van ons denk- en oordeelsvermogen genoegzaam aangetoond. We weten ook wat de kracht uitmaakt van algoritmes: standaardisatie en uniformering die de betrouwbaarheid flink verhogen. Ongewenste invloed van ruis op ons oordeel wordt door het algoritme beperkt.

Toekomst
Algoritmes winnen aan populariteit maar toepassing neemt nog geen grote vlucht op ons vakgebied. Flink wat psychologen – inclusief ondergetekende – verwerven nog een deel van hun inkomen met min of meer subjectief beoordelen van kandidaten en het doen van uitspraken over onder andere geschiktheid. Op langere termijn zullen algoritmes mijns inziens veel terrein winnen. En dan op alle terreinen waar A&O-psychologen werkzaam zijn. Meer over algoritmes in de volgende A&O-items.

Literatuur
Daniel Kahneman (2013). Ons feilbare denken. Thinking, fast and slow. Amsterdam: Business Contact.

Godfried Westen, Registerpsycholoog NIP/ Arbeid & Organisatie en eigenaar van adviesbureau Doipte.

Reageren? Mail naar A&O-items.