NIEUWSBRIEF ARBEIDS- & ORGANISATIEPSYCHOLOGIE
Jaargang 13 - nr. 2 - april 2015

Hoe chagrijnig kan een mens zijn?
En vooral, waarom

Sandra Rethmeier Gisteren was ik in een slecht humeur. De dag startte prima, uitstekend zelfs. Tot ik onvermoede verplichtingen ontdekte die alle vrije ruimte in beslag namen. Ik dacht dat ik die met opgewekt gemoed nog zou kunnen tackelen, maar dat is dus niet gelukt. Bij het vierde 'moetje' van de dag was ik al behoorlijk chagrijnig.

Chagrijnig of sacherijnig
Is het trouwens chagrijnig of sacherijnig? Volgens de Van Dale is het allebei juist. Sacherijnig is gewoon de variant in de volkstaal. Het woord ‘chagrijn’ is ontleend aan het Frans chagrin. Chagrijnig betekent zoiets als 'ontevreden, korzelig, wrevelig, zuur'. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) beschrijft het zo: zich steeds gedragend als iemand die iets heeft wat hem hindert, te weten een klagende, afgunstige, soms tergende onvriendelijkheid aan den dag leggend (...). Dat is een omschrijving die ik wel herken. Ik kies overigens voor het woord chagrijnig, dat ook in de woordklank al aangeeft dat het niet over iets fijns kan gaan.

Onderzoek
Een snelle scan via Google levert vooral veel opinies op over chagrijn, maar weinig onderbouwd feitenmateriaal. Wel vond ik een onderzoeker ‘Healthspan’ die in 2014 een onderzoek heeft gedaan onder 1000 mannen en 1000 vrouwen naar oorzaken van chagrijnig gedrag (De Telegraaf). Een greep uit de belangrijkste oorzaken van een slecht humeur: overgewicht, partner die niet luistert, slecht weer, geldgebrek, tijd van de maand, en zaken als een bad hairday. Het gaat volgens het onderzoek dus kennelijk om zaken die buiten onze directe invloedssfeer liggen en toch het humeur verpesten.

Terwijl ik dit schrijf en google voor verdere informatie, tref ik precies vandaag 8 april 2015 de onderzoeksresultaten van de University of Camebridge uit 2011 (!) op nu.nl. Kern van het artikel:

Hongerige mensen zijn vaker chagrijnig of agressief. Nieuw onderzoek toont nu dat het niveau van serotonine, een hormoon dat helpt bij het reguleren van gedrag, schommelt als mensen gestrest zijn of te weinig hebben gegeten.

Een interessante switch van externe factoren die het humeur beïnvloeden naar interne of fysieke factoren zoals de hormoonspiegel. En dan is er naast het lijstje met ‘dagelijkse ongemakken’ van Healthspan en de serotoninespiegel van Camebridge, ook nog een totaal ander geluid vanuit de trendy hoek van het Neuro Linguïstisch Programmeren (NLP).
Met NLP kun je simpele technieken aanleren waarmee je negatieve gevoelens eenvoudigweg omzet in een goed gevoel of een warme emotie. Geen moeilijk gedoe met uitzoeken hoe het komt, maar gewoon de knop om.

Verander je gedachte, je beleving, zoek een positief woord en zet dat in de plaats van je chagrijnige idee. Nou, als het zo simpel was dan was er natuurlijk nooit meer iemand chagrijnig. Ik dus ook niet.

Persoonlijk zie ik tot nu toe de reden voor mijn chagrijn vooral op het vlak van de reeds genoemde onvermoede verplichtingen. De ‘moetjes’ die zomaar uit de lucht komen vallen, mijn prettige agenda verstoren en de ruimte erin om zeep helpen. In het artikel van De Telegraaf over Healthspan staat één zinnetje dat me daarom bijzonder aanspreekt:

Tijdens het onderzoek geven vrijwel alle vrouwen aan dat ze inderdaad een aantal uur per week niet te genieten zijn. Gelukkig duren de stemmingswisselingen bij vrouwen vaak niet lang. De meeste vrouwen zijn na een paar uur tijd voor zichzelf weer helemaal de oude…

Is het dan toch simpel? In het artikel staat ook vermeld dat vrouwen veel vaker chagrijnig zijn dan mannen. En dat wordt door beide seksen onderschreven. Ik ben er niet voor om gedachten of gevoelens zomaar toe te schrijven aan mannen of vrouwen. Maar in dit specifieke geval voel ik er wel wat bij. In de sfeer van ‘moetjes’ zitten bijvoorbeeld veel onverwachte pubervragen die om acute aandacht vragen. Er zijn vaatwassers en wasmachines die stuk gaan waarvoor een monteur langs moet komen. Er moeten boodschappen gedaan worden. De hond moet naar de dierenarts en de wifi valt uit net als je wilt gaan werken. Een tweedaagse conferentie van de partner vraagt de nodige voorbereiding op het thuisfront, dat is begrijpelijk. Maar de vaste yoga-avond is op de donderdag en dan is het ook koopavond en de enige dag in de week dat er een outfit voor het examengala kan worden aangeschaft… Een klaagzang ja, maar ik ben dan ook chagrijnig had ik al gezegd. Maar waarom doe ik dat dan allemaal? En waartoe dienen al die negatieve energie en chagrijnige gevoel?

Zin of onzin
De zin ervan ligt in het signaal voor je brein, in de spiegel voor je ziel, in de noodzaak om de zin van je leven te bezien. Chagrijn zegt dat je iets niet goed doet. En dat je daar dus iets mee moet. Het makkelijkst lijkt misschien net zolang blijven chagrijnen tot het avond is, tot iemand woedend wordt en ruzie met je maakt zodat je eindelijk je adrenaline kwijt kunt. Dat past het beste binnen de theorie van de serotoninespiegel denk ik zo. Maar niet bij mij. NLP gaat ook de oplossing niet zijn, want het lijkt me bijkans onmogelijk om het rothumeur te vervangen door een prachtig idee waar ik toch geen tijd voor heb. Maar wat dan? Wat is de oorzaak van mijn chagrijn?

Ik zal het verklappen. Het is een overdosis empathie. Een idiote gedachte dat de wensen en gevoelens van anderen altijd voorgaan en vervuld moeten worden. Ten koste van jezelf en je eigen dromen. Tot het gaatje, tot je de naden van je eigen dwangbuis voelt. Misschien kan daar nog leuk onderzoek naar gedaan worden. Niet bij mij, want ík ga het vanaf vandaag anders doen, zonder chagrijn.

Sandra Rethmeier, A&O-psycholoog en eigenaar van Spiral Consult.

Reageren? Mail naar A&O-items.